Zdrowie psychiczne to najbardziej niedoceniany dziś aspekt naszego życia, a długotrwały stres potrafi znacznie obniżyć jakość naszego funkcjonowania. O tym w jaki sposób zadbać o równowagę psychofizyczną i dobrze zarządzać stresem – na naszym blogu wyjaśnia Monika Oklesińska, studentka III roku Terapii Zajęciowej, Wydziału Rehabilitacji warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego. Tekst powstał jako element projektu Akademia Zdrowego Seniora we współpracy Fundacji Aktywni Dłużej i warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego.
Dlaczego nie doceniamy zdrowia psychicznego? Dzieje się tak za sprawą zamartwiania się o zdrowie fizyczne. Denerwują nas wszelkie choroby, martwimy się tym, na co jeszcze nie zachorowaliśmy, czekamy na pierwsze objawy bólowe, by iść do lekarza po diagnozę licząc na poprawę samopoczucia. Nie jest to w żaden sposób nasza wina. Pewnie przez zbyt skomercjalizowany rynek leków, szczególnie jeśli weźmie się pod uwagę kwestie reklamy, myślimy, że jeśli nam coś nie dolega teraz, to zaraz będzie. Błądząc dalej zapominamy o jeszcze jednej integralnej części naszego życia, jakim jest zdrowie psychiczne. A przecież to również zdrowie – więc czemu o nie, nie dbamy w należyty sposób ? Wiele osób twierdzi , że z braku czasu, przyzwyczajenia, że nie myślą nawet o nim, do momentu uświadomienia sobie problemu. Staramy się unikać złych przyzwyczajeń, które mają negatywny wpływ na nasze zdrowie psychiczne. Dbamy o aktywność fizyczną, staramy się jeść zbilansowane posiłki, czytać książki zamiast oglądać telewizję. Staramy się na różne możliwe sposoby. Ale czasami coś nas wybija z tego dobrego rytmu, psując nasze samopoczucie. Czynników może być wiele. Ale jeden zasługuje na szczególną uwagę.
Dobry i zły stres
Stres to jedna z najbardziej intensywniejszych reakcji jaką organizm może przeżywać. Zazwyczaj pojawia się w sytuacjach trudnych, niesprzyjających, które pokazują nam stan zagrożenia. Można tutaj wyróżnić dwa rodzaje: o stresie jako bodźcu, który nas motywuje do podjęcia jakieś aktywności. Mowa tutaj o eustresie. Najczęściej jest znany pod nazwą: ten pozytywny. Mobilizuje i aktywuje, tak byśmy mogli skupić się wykonywanych przez nas czynnościach w spokoju, udowodniając nam przy okazji, że rzecz, o którą walczymy jest naprawdę ważna. I tutaj tyle z pozytywów, bo podchodzimy do drugiego rodzaju stresu znacznie bardziej popularnego – dystresu. Nazwa analogiczne do pierwszego to ten „negatywny”. I to właśnie on jest najpowszechniejszy odpowiadając za wszystko co złe co dzieje się z naszym organizmem w trakcie przeżywania go. Zazwyczaj nas dekoncentruje, może powodować niezbyt przychylne dla nas dolegliwości jakimi są: bóle brzucha, głowy, mięśni. Powoduje uczucie niepokoju, które w nas narasta gdy przeżywamy go zbyt często. Oczywiście objawy zwiększonego stresu są zależne od człowieka, jego sposobów radzenia sobie z nim oraz indywidualnych cech charakteru. Jednak wiele środowisk – medycznych i psychologicznych jest zgodnych – stres jest przyczyną poważnych chorób, które mają wpływ na ciągłość naszego życia.
Oczywiście każdy człowiek opanował w sobie pewną strategię walki ze stresem, by zapobiegać i niwelować go. Nie mniej jednak wielu ludzi, w nowej nieprzychylnej sytuacji nie umie sobie z nim radzić. I niestety nie tylko dlatego, że nie wiedzą jak, ale czasami nawet nie chcą podjąć nawet próby. Reakcja stresowa jest czymś do czego się po prostu przyzwyczaili, przez co traktują ją jak jeden z elementów życia.
Reakcja na stres
Nie mniej jednak stres nie jest czymś co w nadmiarze może być dla nas sprzyjające. I chodzi tutaj zarówno o aspekt zdrowotny, jak i psychiczny. Na przewlekły stres każdy reaguje inaczej – u niektórych występują bóle głowy mięśni czy brzucha, u innych problemy ze snem, a jeszcze inni w momencie pojawienia się sytuacji stresowej dopuszczą się ucieczki- nie podejmując wyznawania walki z problemem czy zagrożeniem. Objawy behawioralne, psychiczne oraz fizyczne są jak najbardziej normalne, ale w przypadku ich natężenie – zagrażają zdrowiu. Mogą być przyczyną zatorów, udarów, obniżonej odporności lub nerwic.
Jako, że przewlekły stres stał się chorobą XXI wieku i jest zagrożeniem dla ludzi w każdym wieku opracowana proste metody pozwalające niwelować go. Mają na celu wyciszenie organizmu, uspokojenie oraz oddalenie myśli i podejścia do problemu z większym dystansem.
Trening oddechowy i aktywność fizyczna to recepta na stres
Jednym z najprostszych sposobów niwelowania stresu jest ćwiczenie oddechów. Głębokie oddechy możemy wykonywać w każdym miejscu i czasie. Ważne jest by na sam początek starać się wyciszyć i uspokoić myśli oraz powoli wykonywać proste i długie wdechy i wydechy. Dodatkowo starając się bardziej uspokoić.
W przypadku stresu warto również wspomnieć o aktywności fizycznej. Oczywiście może być różna i dostosowana do nas samych. W przypadku osób wolących bardziej dynamiczną formę ruchu i pozbycie się stresu wraz z emocjami, będzie bieganie, sporty grupowe czy jazda na rowerze. U osób, które wolą bardziej spokojniejsze formy ruchu – świetnie sprawdzi się tai-chi, joga czy zwykły streaching. Warto też wspomnieć o zwykłych spacerach, które również pozwalają nam zniwelować wewnętrzne napięcie.
Niektórzy na pewno skupią się na innych kreatywniejszych sposobach walki ze stresem. Takimi jak choćby kolorowanie wieloelementowych obrazów, czy słuchaniu muzyki, która pozwala nam się uspokoić – szczególnie jeśli sięgniemy po coś z umiarkowanym tempem jak utwory Mozarta.
Medytacja także przynosi oczekiwane efekty
Innymi sposobami, które pozwalają nam na odreagowanie nieprzyjemnych sytuacji jest medytacja, przeprowadzona w ustronnym miejscu. Trening Autogenny Schultza działająca na zasadach autosugestii czy Relaksacja Progresywna Jacobsa polegająca na skurczu poszczególnych partii mięśni i ich rozkurczu. Wiele metod można stosować w zasadach dbania o zdrowie psychiczne. Ważne jest, by wybrać metodę idealną dla siebie.
Według specjalistów te najprostsze sposoby, które dość łatwo można wprowadzić do naszego życia, mogą nam dać wiele korzyści. Oczywiście nie wyeliminują niechcianego stresu z naszej codzienności zupełnie. Fakt, że długo utrzymujący stres niesie za sobą konsekwencje, warto podjąć próby niwelowania tego problemu.
Literatura
- Agnieszka Grygorczuk, Pojęcie stresu w medycynie i psychologii, Psychiatria 2008; 5: str. 111–115
- George S. Everly Jr, Robert Rosenfeld, Stres. Przyczyny, terapia, autoterapia, Wydawnictwo Naukowe PWN
- Irena Heszen, Psychologia stresu, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016