Czy asertywność to umiejętność mówienia NIE? Jakie są mity na temat asertywności i jak ją w sobie wytrenować – o tym wszystkim pisze dziś na naszym blogu Sara Piotrowska, studentka III roku Terapii Zajęciowej, Wydziału Rehabilitacji warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego. Tekst to element projektu Akademia Zdrowego Seniora we współpracy Fundacji Aktywni Dłużej i warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego.

Asertywność jest w dzisiejszych czasach bardzo pożądaną umiejętnością. Na jej temat powstaje wiele książek, szkoleń i kursów. Mnóstwo ludzi ciężko pracuje nad rozwinięciem tej umiejętności i jej efektywnym wykorzystywaniem w codziennym życiu i pracy. Poniżej przedstawione zostały najważniejsze informacje o asertywności.

Czym jest asertywność?

To przede wszystkim wyrażanie swojego zdania przy jednoczesnym zachowaniu szacunku do siebie i rozmówcy oraz branie odpowiedzialności za dokonane decyzje. Osoba asertywna traktuje rozmówcę równorzędnie oraz żyje w zgodzie ze swoimi potrzebami i reaguje na nie. Mówi „nie ” rzeczom, których nie chce robić oraz „tak” rzeczom, które chce wykonywać. Asertywność to umiejętność, której każdy może się nauczyć. Wymaga to jednak pracy, wytrwałości i czasu.

Mity dotyczące asertywności

Osoba asertywna zawsze ma rację.

W tym micie ukrywa się przekonanie, że osoba asertywna jest po prostu narcyzem: nie przyznaje się do błędów, wszyscy powinni zgadzać się z jej zdaniem, jest najlepsza we wszystkim. Tymczasem, asertywność to faktycznie sztuka powiedzenia własnego zdania, ale też przyznania się do błędu. Osoba asertywna powie „mam prawo się pomylić, ale też ktoś inny ma prawo się pomylić”

Asertywność = egoizm.

Kolejny mit zrównuje asertywność z egoizmem. Samo pojęcie egoizmu nacechowane jest negatywnie, ponieważ wskazuje, że jedna z osób stawia się wyżej w relacji w stosunku do innych. Natomiast osoba asertywna wie, że każdy ma takie same prawa i jest tak samo ważny. Asertywność to relacja równorzędna.

Asertywność to sztuka mówienia „nie”.

Asertywność to owszem mówienie „nie”, ale tylko wtedy, gdy dana osoba nie chce czegoś zrobić. W taki sposób może ona działać w zgodzie ze sobą i brać odpowiedzialność za swoje decyzje. Asertywność to również mówienie „tak” kiedy jest na to ochota i możliwość.

Co powstrzymuje ludzi przed byciem asertywnym

Istnieje kilka czynników, które mogą blokować asertywność. Mogą to być przekonania wynikające z negatywnego postrzegania asertywności i skupienie się na mitach o niej lub z bardzo krytycznego patrzenia na siebie i braku wiary w siebie. To też strach przed opinią innych ludzi. Może to być po prostu brak umiejętności bycia asertywnym i wpędzanie siebie przez to w kompleksy. Doświadczanie przewlekłego stresu i napięcia również może blokować drogę do asertywności i ograniczyć umiejętność logicznego myślenia i podejmowania racjonalnych decyzji. W sytuacjach stresowych bardzo łatwo o pochopne decyzje i zgadzanie się na rzeczy, na które w zwykłej sytuacji człowiek by się nie zgodził. Ostatnim czynnikiem, który może powstrzymywać przed byciem asertywnym jest wychowanie się w potrzebie spełniania oczekiwań innych i stawianie swoich potrzeb na ostatnim miejscu. Na szczęście nad tymi wszystkimi blokadami można pracować.

Znajdź swoją drogę do asertywności

Jest wiele technik, które pozwalają na rozwijanie asertywności w codziennym życiu. Oto 3 z nich:

Asertywne FUO

Jest to technika, która sprawdza się w rozmowie z osobą nieszanującą czyjegoś zdania, naruszającą granice. Stosując tę technikę możliwe jest opisanie uczuć pojawiających się w danej sytuacji. Każda literka odnosi się do kolejnych elementów, które warto zawrzeć w swojej wypowiedzi.

F – fakt – opis tej trudnej sytuacji

U – ustosunkowanie – informacja o pojawiających się uczuciach

O – oczekiwania – konsekwencje zachowania danej osoby

Np. Rozmawiamy od godziny i ciągle mi przerywasz (F). Kiedy to robisz, trudno mi się skupić (U). Proszę mnie wysłuchać do końca. W przeciwnym razie będę zmuszona zakończyć rozmowę (O).

Technika zdartej płyty

Ta technika polega na ustaleniu pewnej granicy i trzymaniu się jej podczas rozmowy z daną osobą. Taką granicę należy powtarzać „do zdartej płyty”.

Np. A – Weźmiesz do siebie Marysię w sobotę przed południem?
B – Nie, o 10.30 mam zajęcia online i chcę w nich uczestniczyć (to jest Twoja granica, której bronisz).
A – Tato nie bądź taki. Kilka godzin Cię nie zbawi, a mi pomoże.
B –  Nie mogę Ci pomóc, mam własne plany. O 10.30 mam zajęcia online.
A – No weź, to tylko kilka godzin.
B – Nie, o 10.30 mam już plany.

Asertywna odmowa

Często bywa tak, że ktoś, mimo zwrócenia uwagi lub odmowy, nie reaguje i nie szanuje wyznaczonych granic. Warto wtedy zastosować stopniowanie reakcji. Pierwszym etapem jest poinformowanie  osoby o tym, że jej zachowanie jest nieodpowiednie. W drugim etapie wyrażone powinny zostać uczucia towarzyszące danej sytuacji. Kolejny etap przywołuje zaplecze, czyli ostrzeżenie o konsekwencjach zachowania osoby. Ostatni etap polega na skorzystaniu z zaplecza i zastosowaniu konsekwencji.

Np. Rozmawiamy z córką przez telefon. Ona w pewnym momencie zaczyna krzyczeć. Cztery etapy wyglądają następująco.

1 – Proszę cię, abyś nie podnosiła na mnie głosu.

2 – Nie krzycz, jak do mnie dzwonisz, bo jest mi z tym źle.

3 – Jeśli nie przestaniesz krzyczeć, skończę z tobą rozmawiać.

4 – Krzyczysz dalej, więc kończę rozmowę.

Technik asertywnej komunikacji jest mnóstwo. Każdą warto samodzielnie przetestować i sprawdzić, która w danych sytuacjach sprawdzi się najlepiej.

Kluczem do nauki asertywności jest zastosowanie metody małych kroków. To właśnie dzięki nim możliwe jest rozwijanie się, budowanie pewności siebie i osiąganie coraz to większych celów.

Bibliografia

1. Wróbel, Asertywność na co dzień, Edgard, 2011.
2. O. Budzyńska, Asertywność i Pewność Siebie, Pani Swojego Czasu, 2019.
3. G. Dorota, Asertywność w przykładach, Edgard, 2015.
4. http://www.bycseniorem.pl/Trudna_sztuka_asertywnosci_16_n1366
5. https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/asertywnosc-co-to-jest/https://www.medonet.pl/psyche,czym-jest-asertywnosc-,artykul,1728245.html